ΛΙΒΙΣΙ: ΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΩΜΕΝΟ ΧΩΡΙΟ

Ένα από τα συγκλονιστικότερα θεάματα που μπορεί κανείς να αντικρίσει στη Μικρά Ασία είναι το εγκαταλελειμμένο χωριό Λιβίσι, μερικά χιλιόμετρα από την παλιά Μάκρη, στις νότιες ακτές του Αιγαίου. Όποιος Έλληνας βρεθεί στη Μάκρη είναι αδιανόητο να μη πάει στο “χωριό φάντασμα”. Δέκα χιλιόμετρα μόνο είναι η απόσταση για το μελαγχολικό Λιβίσι. Το χωριό το εγκατέλειψαν οι κάτοικοί του το 1923 με την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Το 22 οι επιζώντες κάτοικοι ήρθαν από το Λιβίσι στην ελεύθερη Ελλάδα, ενώ άλλοι σκορπίστηκαν στην Αυστραλία και την Αμερική. Ο τόπος εκείνος δεν ξανακατοικήθηκε ποτέ. Είναι σαν να στοίχειωσε…

Περίπου 2.000 γυναικόπαιδα (οι άντρες είχαν οδηγηθεί αιχμάλωτοι σε καταναγκαστικά έργα) ξεκίνησαν το βασανιστικό ταξίδι για τη Νέα Μάκρη του Μαραθώνα και το χωριό Φαράκλα στη βόρεια Εύβοια. Ωστόσο οι Τούρκοι που κατοικούσαν στην Ελλάδα δεν εμφανίστηκαν ποτέ στο χωριό. Κάποιος θρύλος λέει ότι οι Λιβισιανοί καταράστηκαν τον τόπο και οι Τούρκοι από φόβο δεν ήρθαν ποτέ. Από τότε παραμένει ένα χωριό-φάντασμα με σπίτια όρθια, αλλά έρημα, με τα παράθυρα και τις πόρτες να χάσκουν σαν μάτια και στόματα απόκοσμων πλασμάτων.

Το πιο κοντινό τουρκικό χωριό είναι το Hisarönü και νότια η παραλία Βάϊ, όπου τα καλά χρόνια οι Λιβισιανές πήγαιναν για να λευκάνουν το μετάξι και κατόπιν να υφάνουν τα προικιά στους αργαλιούς Τέλος, τρία χιλιόμετρα από το Λιβίσι βρίσκεται το Αφ Κουλέ. Είναι το ελληνικό χωριό Εύκολα, ή Αγιαύκουλα, με λαξευμένη σε βράχο τη μονή του Αγίου Ελευθερίου.

Το σημερινό όνομα του Λιβισιού είναι Καγιάκιοϊ. Είναι η αρχαία Καρμυλησσός. Η παρουσία Ελλήνων χρονολογείται από τη βυζαντινή εποχή και από το 14ο αιώνα, πολλοί από αυτούς, ήταν από τη Ρόδο και το Καστελόριζο. Κάποτε το χωριό είχε δικό του νοσοκομείο με πέντε γιατρούς, τρία φαρμακεία, δημοτικό σχολείο και βιβλιοθήκη. Πριν αρχίσουν οι διωγμοί, οι Έλληνες ήταν 6.500 και μόνο 500 οι Τούρκοι.

Σήμερα στην Κάτω Ενορία βρίσκεται η Κάτω Παναγιά, αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου. Στο κέντρο του χωριού υπάρχουν δεκάδες ιδιωτικά εκκλησάκια, δείγμα του πλούτου και της θρησκευτικότητας των κατοίκων. Στην Πάνω Ενορία είναι ο βυζαντινός ναός των Ταξιαρχών, ενώ άλλα εκκλησάκια υψώνονται στις κορυφές των λόφων. Η επίσκεψη στους λατρευτικούς χώρους των χριστιανών δίνουν την εικόνα της επόμενης ενός καταστρεπτικού σεισμού, χωρίς αγιογραφίες, με λεηλατημένα ιερά με κατεστραμμένα τα βοτσαλωτά δάπεδα. Η εικόνα που παρουσιάζει το Λιβίσι είναι όχι μόνο συγκλονιστική, αλλά πραγματικά κόβει την ανάσα. Εκατοντάδες εγκαταλελειμμένα σπίτια, εκκλησίες και άλλα κτίσματα, σκαρφαλωμένα αμφιθεατρικά στις απότομες πλαγιές των γύρω λόφων, δημιουργούν ένα θέαμα, που ο επισκέπτης δεν θα ξεχάσει ποτέ. Εκεί μπροστά στα μάτια των έκπληκτων ταξιδιωτών, εκτυλίσσεται η νεότερη ιστορία της Ελλάδας, η Μικρασιατική Καταστροφή και η ανταλλαγή. Οι δυνατές στιγμές ακολουθούν η μία την άλλη, όταν οι Έλληνες – και οι ξένοι – αντικρίζουν τις ερειπωμένες εκκλησίες, που όμως στέκουν ακόμα όρθιες και το οστεοφυλάκιο της Κάτω Παναγιάς, όπου έγινε ο Εσπερινός ανήμερα του Αγίου Νικολάου, στις 6 Δεκεμβρίου του 1993, εβδομηνταένα χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Μια από τις συγκινητικότερες σκηνές ενός έργου που συνεχίζεται ακόμα…

“Η μελωδική ψαλμωδία, η συγκίνηση του χοροστατούντος αγίου Αρχιερέα, τα αναμμένα κεριά και η όλη συγκινητική ατμόσφαιρα δημιουργούσαν τέτοια συναισθήματα, ώστε λίγοι μόνο μπόρεσαν να συγκρατηθούν και γενικά όλοι έκλαιγαν, ευχαριστούντες τον Πανάγαθο Θεό και την Υμετέραν Θειοτάτην Παναγιότητα, γιατί είχαν τη δυνατότητα τέτοιας σύναξης και προσευχής και ευχόντουσαν να μη τελειώσει η ιερά Ακολουθία του Εσπερινού. Μέσα στο μαγευτικό ημίφως εψάλη από όλους το Φως Ιλαρόν και στη συνέχεια παρατήρησα δύο αξιοσημείωτα περιστατικά: Μία ντόπια, που “κουκουλωμένη” είχε ανοικτά τα χέρια και προσευχόταν κλαίγοντας και ένα μικρό κορίτσι με σαλβάρι και με κερί στο χέρι, που προσπαθούσε να. να μιμηθεί τους σταυροκοπουμένους χριστιανούς, κάνοντας και εκείνο το σημείο του σταυρού.

Στο τέλος του Εσπερινού ο Προεξάρχων έψαλε γενικό Τρισάγιον υπέρ των εκεί και των απανταχού της γης κεκοιμημένων Λιβισίων. Τότε ήταν το αποκορύφωμα της συγκίνησης και ο Άγιος Κολωνείας δυσκολεύτηκε να τελειώσει το “ο Θεός των πνευμάτων…”, ο δε πατήρ Δημήτριος συνέχιζε να κλαίει ενθυμούμενος παλιούς δύσκολους καιρούς και ιερές μνήμες”.

Απόσπασμα από το ενημερωτικό σημείωμα “περί της υποθέσεως Ιερού Ναού Παναγίας Λιβισίου”, του Μητροπολίτου Μύρων Χρυσόστομου προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο.